Hartfalen

De pompfunctie van het hart kan verminderen o.a. door:

• doorgemaakt hartinfarct
• langdurig hoge bloeddruk
• klepafwijkingen
• onbehandelde ritmestoornis
• excessief alcoholgebruik
• chemotherapie in het verleden
• ontsteking van de hartspier (myocarditis)
• langdurige bloedarmoede (anemie)
• schildklierafwijking (hyperthyreoïdie)
• stofwisselingsstoornissen (oa. diabetes mellitus)

Daarnaast kan hartfalen door een hartspierziekte (cardiomyopathie) in de familie voorkomen. In dat geval wordt geadviseerd om alle eerstelijns familieleden (vader/moeder/broer/zus/kinderen) te laten onderzoeken op de aanwezigheid van deze aandoening.

Doordat de pompfunctie van het hart tekortschiet ontstaat een vocht ophoping in de longen hetgeen leidt tot benauwdheid (dyspnoe) bij inspanning. Vocht kan uittreden in de benen (oedeem) of in de buikholte (ascites). Deze vochtophopingen zullen leiden tot een gewichtstoename, eetlustvermindering en een 'vol gevoel'.

Doordat het hart onvoldoende bloed kan rondpompen worden de organen en spieren verminderd doorbloed. Dit kan leiden tot moeheid en conditieverlies. Soms gaat hartfalen gepaard met hartkloppingen omdat ritmestoornissen kunnen worden veroorzaakt door hartfalen.

Als er door een vernauwing (stenose) in de kransvaten een chronisch zuurstof tekort in de hartspier ontstaat kan de pompfunctie afnemen en kan angina pectoris (pijn op de borst) optreden.

Hartinfarct

Een doorgemaakt hartinfarct leidt tot schade aan de hartspier en daarmee vermindering van de pompfunctie. Angina pectoris (pijn op de borst) is een klacht die past bij een vernauwing (stenose) in een van de kransvaten en kan de opmaat zijn tot een hartinfarct. Daarom is het van belang om angina pectoris goed te behandelen en daarmee een hartinfarct te voorkomen.

Hypertensie

Als er sprake is van een langdurig hoge bloeddruk (hypertensie) wordt de hartspier chronisch blootgesteld aan een hoge druk. Deze drukoverbelasting leidt tot littekenvorming in de hartspier uiteindelijk leidend tot hartfalen.

Hartklepafwijkingen

Vernauwde (stenotische) en/of lekkende (insufficiënte) hartkleppen leiden ook tot een overbelasting en uitputting van de hartspier. Om te voorkomen dat ernstige klepafwijkingen leiden tot uitputting van de hartspier en hartfalen dient een klep vervanging of reparatie op tijd plaats te vinden. Als een klepafwijking op tijd wordt vastgesteld en behandeld dan kan hartfalen worden voorkomen. Een hartruis kan een teken zijn dat er een hartklepafwijking aanwezig is. Het is daarom belangrijk dat iedereen met een onverklaarde hartruis door een cardioloog wordt geanalyseerd met een echocardiografie. Zo kan in een vroeg stadium de klepafwijking worden vastgesteld, periodieke controles worden gepland en een zo nodig een behandelplan worden opgesteld, om hartfalen voor te zijn.

Ritmestoornis

Als er sprake is van een ritmestoornis met een snelle hartslag en deze bestaat langere tijd (weken - maanden) dan kan hartfalen ontstaan. Zo is bekend dat patiënten die lang doorlopen met boezemfibrilleren met een snelle hartslag (in rust hoger dan 110 slagen per minuut) hartfalen kunnen ontwikkelen. Snelle diagnostiek en behandeling van deze “snelle” hartritmestoornissen kunnen hartfalen voorkomen. Als hartfalen toch optreedt dan kan door goede behandeling van de ritmestoornis, in veel gevallen, het hartfalen verdwijnen. Daarmee wordt deze zgn. “tachycardiomyopathie” (tachy = snel / cardiomyopathie = hartspierziekte) reversibel (omkeerbaar) genoemd.

Alcoholgebruik

Excessief en langdurig alcoholgebruik kan leiden tot directe beschadiging van de hartspier. Het stoppen van alcoholgebruik kan in geval van een alcoholische cardiomyopathie leiden tot herstel.

Chemotherapie

Vaak worden patiënten met kanker behandeld met chemotherapie. Met name een speciale vorm van chemotherapie; de anthracyclines kunnen schade geven aan de hartspier hetgeen kan leiden tot een pompfunctiestoornis en hartfalen. Bij personen die worden of zijn behandeld met deze medicijnen wordt de pompfunctie met echocardiografie of indien nodig met MRI, goed in de gaten gehouden.

Myocarditis

Een ontsteking van de hartspier (myocarditis) kan optreden, met name, tijdens een virale infectie. Deze ontsteking kan leiden tot beschadiging en littekenvorming in de hartspier. Dus als tijdens of na een virale infectie de patiënt klachten of tekenen van hartfalen heeft dient een verwijzing naar de cardioloog plaats te vinden.

Erfelijkheid

Een hartspierziekte (cardiomyopathie) kan in een familie voorkomen. De oorzaak voor deze ziekte is dan gelegen in het DNA. Mutaties (kleine afwijkingen in het DNA) kunnen leiden tot een abnormale aanleg van de hartspier. Dit kan leiden tot onvoldoende functie van de hartspier en hartfalen. Indien hartfalen bij verschillende personen in de familie voorkomt dient een genetisch onderzoek naar de oorzaak hiervan plaats te vinden dit noemt men een genetische screening.

Overige oorzaken

Ook langdurige bloedarmoede (anemie), een schildklierafwijking (hyperthyreoïdie) en stofwisselingsstoornissen (oa. diabetes mellitus) kunnen leiden tot hartfalen. Vaak worden deze afwijkingen door de huisarts vastgesteld. Goede behandeling van deze ziekten voorkomt de ontwikkeling van hartfalen.

Als er klachten bestaan van vermoeidheid, benauwdheid, vocht vasthouden, hartkloppingen of pijn op de borst dan wordt geadviseerd een afspraak bij de huisarts te maken. De huisarts kan hartfalen aantonen of uitsluiten door middel van een electrocardiogram (ECG) en een bloedonderzoek waarbij NT proBNP / BNP wordt bepaald. Als een van deze onderzoeken afwijkingen laat zien of als er ondanks deze onderzoeken een verdenking blijft bestaan op hartfalen, dan zal de huisarts de patiënt verwijzen naar de cardioloog.

De cardioloog zal een echocardiografie verrichten om de knijpkracht (of pompfunctie) van het hart in beeld te brengen. Tevens zullen alle hartkleppen worden bekeken. Eventueel zal een hart-MRI moeten worden uitgevoerd om hartfalen aan te tonen en om meer te weten over de oorzaak van reeds aangetoond hartfalen.

De behandeling van hartfalen is er primair op gericht om de oorzaak weg te nemen. Zo zal een vernauwd kransvat behandeld worden met een dotterprocedure of een bypass operatie. Een hoge bloeddruk of ritmestoornis met medicijnen worden behandeld. Soms is het nodig om een operatie uit te voeren in verband met een hartklepafwijking. Als excessief alcoholgebruik de oorzaak is dan zal alcoholabstinentie worden geadviseerd.

Het komt voor dat er geen (behandelbare) oorzaak wordt gevonden voor de pompfunctiestoornis. Dan zal de behandeling bestaan uit medicatie, een pacemaker, een implanteerbare defibrillator of een combinatie hiervan. Het instellen op hartfalen medicatie vereist aanvankelijk frequente controle bij de cardioloog of de gespecialiseerde hartfalen verpleegkundige. Na stabilisatie en optimale instelling op medicijnen zullen de bezoeken aan de kliniek minder vaak nodig zijn.

Ook fysieke training (fysiotherapie / hartrevalidatie) maakt deel uit van de hartfalen behandeling. Tevens kan voor hartfalen patiënten psychologische begeleiding nodig zijn. Fysiotherapeutische- en psychologische behandeling is onderdeel van de hartrevalidatie.

Cardiologie Centra Nederland heeft de mogelijkheid om patiënten met hartfalen op afstand te begeleiden door hen uit te rusten met bloeddrukmeter, weegschaal en een ECG die via een app kunnen worden gebruikt om metingen door te sturen naar de cardioloog. Dit systeem heet HartWacht en is voor iedere patiënt beschikbaar en wordt vergoed door de zorgverzekeraar. Dit geeft patiënten meer vrijheid en zekerheid bij de behandeling van hartfalen.